Bu garaşylýan ösüş, esasanam elýeterli ýaşaýyş jaýlary, ýollar we demir ýollar bilen dowam edýän we gijikdirilen infrastruktura taslamalaryny güýçlendirer diýlip garaşylýar.
Afrikanyň ykdysadyýeti 2024-nji ýylda yklymyň hökümetleri bilen 2025-nji ýylda has köp ykdysady ösüşe garaşýan sähelçe ösüş gazanar diýlip garaşylýar.Bu, esasanam dürli görnüşli örtükleriň sarp edilmegi bilen baglanyşykly infrastruktura taslamalaryny, esasanam transport, energiýa we ýaşaýyş jaý taslamalaryny dikeltmek we durmuşa geçirmek üçin ýol açar.
Sebitdäki Afrika Ösüş Banky (AfDB) tarapyndan Afrika üçin täze ykdysady dünýägaraýyş, yklymyň ykdysadyýetini 2024-nji ýylda 3,7%, 2025-nji ýylda 4,3% ýokarlandyrmagy meýilleşdirýär.
AfDB hasabatynda: "Afrikanyň ortaça ösüşinde çak edilýän yza gaýdyp gelişine Gündogar Afrika (3,4 göterim ýokarlanar) we Günorta Afrika we Günbatar Afrika (hersi 0,6 göterim ýokarlanar) ýolbaşçylyk ediler" diýilýär.
Iň azyndan 40 Afrika döwleti “2023-nji ýyla garanyňda 2024-nji ýylda has ýokary ösüş gazanar we 5% -den gowrak ösüş depgini bolan ýurtlaryň sany 17-ä ýeter" -diýdi bank.
Bu garaşylýan ösüş, kiçijik bolsa-da, Afrikanyň daşarky bergi ýüküni azaltmak, dowam edýän we gijikdirilen infrastruktura taslamalaryny, esasanam elýeterli ýaşaýyş jaýlary, ýollar, demir ýollar, şeýle hem çalt ösýän talyp ilatyny kabul etmek üçin bilim edaralary üçin goldaw berer diýlip garaşylýar.
Infrastruktura taslamalary
Afrikanyň köp ýurtlarynda awtoulag pudagy ýaly önümçilik pudaklarynyň gowy öndürijiligi we ýaşaýyş jaý pudagyna goşmaça maýa goýumlary sebäpli ýylyň birinji, ikinji we üçünji çärýeginde satuw girdejileriniň köpelendigini habar berýän sebitdäki käbir örtük üpjün edijileri bilen ýakynlaşanda-da, Afrika ýurtlarynyň köpüsinde köp sanly infrastruktura taslamalary durmuşa geçirilýär.
Mysal üçin, Gündogar Afrikanyň iň uly boýag öndürijilerinden biri, 1958-nji ýylda döredilen Crown Paints (Keniýa) PLC, 2024-nji ýylyň 30-njy iýunynda tamamlanan birinji ýarym ýylda girdejiniň 10 göterim ýokarlap, geçen ýylky 43 million dollar bilen deňeşdirilende 47,6 million dollara barabar boldy.
Salgytdan öň kompaniýanyň girdejisi, 2023-nji ýylyň 30-njy iýunynda tamamlanan döwür üçin 568,700 ABŞ dollary bilen deňeşdirilende 1,1 million dollar boldy, bu “satuw mukdarynyň ösüşi” bilen baglanyşyklydyr.
"Crown Paints" kompaniýasynyň sekretary Conrad Nyikuri: "Umumy girdeji, 2024-nji ýylyň 30-njy iýunynda tamamlanan döwürde Keniýanyň şilliginiň esasy dünýä walýutalaryna garşy güýçlenmegi bilen ýokarlandy we amatly walýuta hümmeti import edilýän çig malyň bahalarynyň durnuklylygyny üpjün etdi" -diýdi.
“Crown Paints” -iň gowy öndürijiligi, kompaniýanyň Gündogar Afrikanyň içinde paýlaýan önümlerini dünýä bazaryndaky oýunçylaryň käbir markalarynyň üpjünçiligine uly täsir edýär.
Resmi däl bazar üçin öz “Motocryl” -da bar bolan awtoulag reňklerinden başga-da, “Crown Paints” Duco markasyny, şeýle hem Nexa Autocolour (PPG) we Duxone (Axalta Coating Systems), öňdebaryjy ýelimleýji we gurluşyk himiýa kompaniýasy Pidilite bilen üpjün edýär. Bu aralykda, Crown Silicone reňkler diapazony Wacker Chemie AG-nyň ygtyýarnamasy bilen öndürilýär.
Başga bir ýerde, “Crown Paints” bilen üpjünçilik şertnamasy bolan nebit, gaz we deňiz hünärmenleri örtügi ägirt uly Akzo Nobel, Europeewropanyň, Eastakyn Gündogaryň sebiti bolan Afrikadaky satuwynyň organiki satuwyň 2 göterim ýokarlandygyny we 2024-nji ýylyň üçünji çärýeginde 1 göterim girdeji gazanandygyny aýdýar.
PPG Industries tarapyndan şuňa meňzeş oňyn dünýägaraýyş habar berildi, “Europeewropa, Eastakyn Gündogar we Afrika binagärlik örtükleri üçin ýyllyk organiki satuwlar tekiz boldy, bu birnäçe çärýek pese gaçandan soň oňyn tendensiýa.”
Afrikada boýaglary we örtükleri sarp etmegiň bu ýokarlanmagy, hususy sarp edişiň ösýän tendensiýasy, sebitiň çydamly awtoulag senagaty we Keniýa, Uganda we Müsür ýaly ýurtlarda ýaşaýyş jaý gurluşygy bilen baglanyşykly infrastrukturany ösdürmäge bolan islegiň ýokarlanmagy bilen baglanyşykly bolup biler.
AfDB hasabatynda "Ösüp barýan orta gatlak we öý sarp ediş çykdajylarynyň köpelmegi sebäpli Afrikada hususy sarp ediş infrastrukturany ösdürmek üçin möhüm mümkinçilikler döredýär" diýilýär.
Aslynda, bank soňky 10 ýylda “Afrikada ilatyň köpelmegi, şäherleşme we ösüp barýan orta gatlak ýaly faktorlar sebäpli hususy sarp ediş çykdajylary yzygiderli ýokarlanýar” diýýär.
Bank Afrikada hususy sarp ediş çykdajylarynyň 2010-njy ýylda 470 milliard dollardan 2020-nji ýylda 1,4 trillion dollardan geçendigini we “transport ulgamlary, energiýa ulgamlary, telekommunikasiýa, suw we arassaçylyk desgalary ýaly gowulandyrylan infrastruktura islegiň artýandygyny” görkezýär.
Mundan başga-da, sebitdäki dürli hökümetler yklymdaky ýetmezçilikleri çözmek üçin azyndan 50 million ýaşaýyş jaýyny gazanmak üçin elýeterli ýaşaýyş jaý meýilnamasyny öňe sürýärler. Bu, 2024-nji ýylda binagärlik we bezeg örtükleriniň sarp edilişiniň ýokarlanmagyny düşündirýär, 2025-nji ýylda dowam etdirilmegine garaşylýan tendensiýa, orta we uzak möhletleýin taslamalaryň köpüsiniň tamamlanmagyna garaşylýar.
Şol bir wagtyň özünde, Afrika gülläp ösýän awtoulag pudagy bilen 2025-nji ýyla girmegine garaşsa-da, eksport bazaryndaky kontinentiň paýyny we Sudan, Kongo Demokratik Respublikasy (DRK) we Mozambik ýaly ýurtlarda syýasy durnuksyzlygy ýitiren global isleg bilen baglanyşykly dünýä bazarynda näbellilik bar.
Mysal üçin, 2021-nji ýylda ABŞ-nyň 4,6 milliard dollaryna barabar bolan Gananyň awtoulag pudagy, 2027-nji ýyla çenli ABŞ-nyň 10,64 milliard dollaryna ýeter diýlip garaşylýar.
Hasabatda: "Bu ösüş ýoly, Afrikanyň awtoulag bazary hökmünde ägirt uly potensialyny görkezýär" diýilýär.
"Yklymda ulaglara bolan islegiň ýokarlanmagy, önümçilikde öz-özüne ýeterlik bolmagy üçin maýa goýumlary, tehnologiki hyzmatdaşlyk we global awtoulag ägirtleri bilen hyzmatdaşlyk üçin täze ýollar açýar" -diýýär.
Günorta Afrikada, Günorta Afrikanyň awtoulag senagatynyň lobbisi bolan Awtoulag Işewürlik Geňeşi (naamsa), ýurtda awtoulag önümçiliginiň 2022-nji ýylda 555,885 birlikden 2023-nji ýylda 633,332 birlige çenli 13,9 göterim ýokarlandygyny, “dünýädäki ulag önümçiliginiň dünýädäki ösüşiniň 2023-nji ýylda 10,3 göterim artandygyny” aýtdy.
Kynçylyklary ýeňip geçmek
Täze ýylda Afrikanyň ykdysadyýetiniň görkezijileri, kontinentdäki hökümetleriň yklymyň örtük bazaryna göni ýa-da gytaklaýyn täsir edip biljek käbir kynçylyklary nähili çözjekdigine baglydyr.
Mysal üçin, Sudanda dowam edýän içerki uruş transport, ýaşaýyş we söwda binalary ýaly esasy infrastrukturany ýok etmegi dowam etdirýär we syýasy durnuklylyk bolmazdan, örtük potratçylary tarapyndan emläk amallary we hyzmat etmek mümkin däl diýen ýaly boldy.
Dikeldiş döwründe örtük öndürijiler we üpjün edijiler üçin infrastrukturanyň weýran edilmegi, urşuň ykdysadyýete täsiri orta möhletli we uzak möhletleýin zyýanly bolup biler.
AfDB: "Konfliktiň Sudanyň ykdysadyýetine edýän täsiri, ozalky baha berleninden has çuň görünýär, 2023-nji ýylyň ýanwar aýynda 12,3 göterimden 2023-nji ýylda hakyky önümiň azalmagy üç esse artyp, 37,5 göterime çenli ýokarlanýar".
"Bu konflikt, esasanam öňki turba geçirijilerine we nebiti gaýtadan işleýän zawodlaryna, nebit eksporty üçin port infrastrukturasyna bil baglaýan goňşy Günorta Sudanda ep-esli derejede ýokaşma täsirini ýetirýär" -diýýär.
AfDB-iň pikiriçe, bu konflikt möhüm senagat kuwwatyna, esasy logistik infrastruktura we üpjünçilik zynjyrlaryna uly weýrançylyk getirdi, netijede daşary söwda we eksporta ep-esli päsgelçilikler sebäp boldy.
Afrikanyň bergisi sebitdäki hökümetleriň gurluşyk pudagy ýaly agyr örtüklere sarp etmek ukybyna-da howp salýar.
Bank: "Afrika ýurtlarynyň köpüsinde karzy hyzmat etmek üçin çykdajylar ýokarlandy, döwletiň maliýe ýagdaýy kynlaşdyryldy we döwletiň infrastruktura çykdajylary we adam kapitalyna maýa goýumlary çäklendirildi, bu yklym Afrikany pes ösüş traýektoriýasynda duzaga düşürýär" -diýdi.
Günorta Afrika bazary üçin Sapma we onuň agzalary has ýokary ykdysady re regimeime taýyn bolmaly, sebäbi ýokary inflýasiýa, energiýa ýetmezçiligi we maddy-tehniki meseleler ýurduň önümçilik we magdançylyk pudagy üçin ösüş çäklendirmelerini döredýär.
Şeýle-de bolsa, Afrikanyň ykdysadyýetiniň çak edilýän ösüşi we sebitdäki hökümetleriň maýa çykdajylarynyň garaşylýan köpelmegi bilen materigiň örtük bazary 2025-nji ýylda we ondan soňky döwürde hem ösüşe sebäp bolup biler.
Iş wagty: 07-2024-nji dekabry
